تجارب دانش آموزان دبیرستانی در مورد پیش بینی کننده های مصرف دخانیات : یک تحلیل محتوی کیفی نظریه محور

سابقه و هدف: مصرف دخانیات به عنوان یکی از عوامل خطر ساز مهم و افزایش دهنده بار کلی بیماری ها در دنیا به شمار می رود. با توجه به روند رو به افزایش مصرف دخانیات، پژوهش حاضر با هدف تبیین تجارب دانش آموزان دبیرستانی از تعیین کننده های مصرف و عدم مصرف دخانیات (سیگار و قلیان) بر اساس تئوری انگیزش محافظت انجام شد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر یک پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوا می باشد که به مدت پنج ماه از اول آذر ماه تا پایان فروردین ماه سال1394 در دبیرستان های پسرانه شهرستان نوشهر انجام شد. داده ها به صورت مصاحبه های عمیق نیمه ساختارمند و فردی از 21 دانش آموزان پسر دبیرستانی شامل 7 نفر مصرف کننده سیگار، 7 نفر مصرف کننده قلیان و 7 نفر بدون مصرف هرگونه ماده دخانی به دست آمد. آنالیز داده ها با استفاده از روش آنالیز محتوا کیفی هدایت شده (تئوری محور) صورت گرفت. یافته ها: تحلیل داده ها منجر به استخراج تعداد 99 کد اولیه گردید که در 9 طبقه از پیش تعیین شده تئوری انگیزش محافظت شامل (حساسیت درک شده، شدت درک شده، ترس، خودکارآمدی درک شده، هزینه پاسخ، کارآمدی پاسخ درک شده، پاداش درک شده بیرونی، پاداش درک شده درونی، انگیزش محافظت) قرار گرفتند. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که مهمترین پیش بینی کننده های مصرف دخانیات سازه های هزینه پاسخ و پاداش های درک شده بالا و مهمترین پیش بینی کننده های عدم مصرف دخانیات حساسیت درک شده و شدت درک شده و خودکارآمدی بالای دانش آموزان بودند. نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد فشار همسالان، حضور در جمع دوستان مصرف کننده دخانیات و نبود تفریحات جایگزین از مهمترین عوامل مصرف دخانیات در بین دانش آموزان می باشند. بنابراین پیشنهاد می گردد برنامه ریزان حوزه سلامت، مداخلات جامعی را به منظور بهبود عوامل فردی و محیطی موثر در مصرف دخانیات طراحی و اجرا نمایند تا بتوانند مصرف سیگار و قلیان را  کاهش دهند.